Hayvanlar acı hisseder mi? Teşhis nasıl konur, tedavisi nasıl yapılır? İnsanlardan farklı yanları neler? Açık Bilinç'te Acı/ağrı serisinin sonuna yaklaşırken veteriner hekim Dr. Pınar Can ile konuştuk.
Evdeki kedimiz ya da köpeğimiz bir kaza geçirirse veterinere gidiyoruz. Ağrısını geçirecek prosedürler uyguluyoruz, ilaç veriyoruz. Hayvanlarda acı/ağrının teşhisi ve tedavisi aslında insanlardaki durumdan çok farklı değil.
Öte yandan, felsefe tarihinde önemli yer tutan "Öteki Zihinler Sorunu", bırakın farklı türlerin bireylerini, diğer insanların deneyimlerini bile tam olarak anlayamayacağımızı, kişiler arasındaki öznellik engelini aşamayacağımızı öne sürüyor. Peki, veterinerler ne yapıyorlar?
-- / --
Pratik olarak teşhis ve tedavi gerektiğinde, veteriner hekimler felsefi soruları bir yana bırakıp hayvanları aynı insanlarda olduğu gibi iyileştirmeye, sıkıntılarını hafifletmeye çalışıyorlar. Bu aslında felsefi açıdan bile makul bir yaklaşım.
Hayvanlarda acı konusuna insanlardakine benzer yöntemlerle yaklaşılmasının haklı nedenleri var. "Acı davranışı", bir çok canlıda birbirine benziyor. Sinir sistemlerindeki benzerlik de hayvanlarla benzer deneyimlerimizin olduğu ve aynı yöntemlerin uygulanabileceği tezini destekliyor.
-- / --
Burada söylemeye çalıştığım şey, bilgi kuramına (epistemoloji) ilişkin bir soruya felsefi olarak tamamen tatmin edici bir cevap vermeden de pratik kaygılarla işe yarayan tedavi yöntemlerinin uygulanabileceğinin en makul yaklaşım olduğu. Veteriner hekimlerin yaptıkları da tam olarak bu.
-- / --
Bir dipnot olarak ekleyeyim: "Öteki Zihinler Sorunu", bedensel ve davranışsal olarak biz insanlardan daha uzakta yer alan canlılar söz konusu olduğunda giderek daha zorlaşıyor. Şu aralar çok tartışılan bir soru: Balıklar acı duyar mı?
Bu sorunun etik sonuçları olduğuna, bu yüzden önemsenmesi gerektiğine daha önceki programlarda değinmiştim. Peki ya böcekler? Tek hücreli canlılar?
Soruların giderek zorlaştığını görebiliriz.
-- / --
Evrimci biyologların "Kim Sorunu" ('kimler/neler acı hisseder?') olarak isimlendirdikleri bu soruyu bir yana bırakıp veteriner hekimlik açısından pratik önemi olan sorulara döneyim.
Örneğin, gerek insanlarda gerekse hayvanlarda acı/ağrı tedavisi için önemli olan bir soru: Anestezik ile analjesik müdahale/ilaçlar arasındaki fark nedir? Hangisi ne zaman kullanılmalı?
Hayvanlarda acı/ağrı konusuyla hem kuramsal hem de pratik olarak uğraşmakta olan veteriner hekim konuğumuz Dr. Pınar Can, acı/ağrı serisinin son kısmında (bir veya iki bölüm sonra bitiriyoruz), sorularımızı cevaplayacak.
